Belde başkanlarına yeşil pasaport teklifi

Belde başkanlarına yeşil pasaport öngören kanun teklifi, 5682 sayılı Pasaport Kanununda değişiklik yaparak seçilmiş yerel yöneticiler arasında eşitlik ve uluslararası temsili güçlendirmeyi amaçlıyor.

Belde başkanlarına yeşil pasaport için kanun teklifi mecliste

Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne sunulan kanun teklifiyle, 5682 sayılı Pasaport Kanununda değişiklik yapılarak belde başkanlarına yeşil pasaport imkânı tanınması hedefleniyor. Teklife göre belde başkanlarına yeşil pasaport, yani hususi damgalı pasaport, görevde bulundukları süreyle sınırlı olmak üzere verilebilecek. Belde başkanlarına yeşil pasaport öngören düzenleme, seçilmiş yerel yöneticiler arasında eşitlik sağlamayı ve yerel yönetimlerin uluslararası temsiline katkı sunmayı amaçlıyor.

15/7/1950 tarihli ve 5682 sayılı Pasaport Kanununda değişiklik öngören teklif, Afyonkarahisar Milletvekili Hakan Şeref Olgun tarafından 19 Kasım 2025’te TBMM Başkanlığına sunuldu. Teklifin esas komisyonu olarak İçişleri Komisyonu belirlendi; teklif 24 Kasım 2025 tarihi itibarıyla komisyon safhasında bulunuyor.

Teklifin amacı ve kapsamı

Kanun teklifinin genel gerekçesinde, Türkiye’de mahalli idarelerin demokrasinin ve yerinden yönetim ilkesinin en önemli unsurları arasında yer aldığı vurgulanıyor. İl, ilçe ve belde belediye başkanlarının, yerelde halkın iradesini temsil ettikleri, kamu hizmetlerini doğrudan yürüttükleri ve vatandaşla devlet arasındaki en yakın bağlardan birini oluşturdukları belirtiliyor.

Mevcut durumda il ve ilçe belediye başkanlarına hususi damgalı pasaport hakkı tanınmışken, aynı görevleri yerine getiren belde belediye başkanlarının bu haktan yararlanamadığı ifade ediliyor. Gerekçede, bu farklılığın hem eşitlik ilkesine aykırı olduğu hem de yerel yönetimlerde temsilin adaletli biçimde desteklenmemesine yol açtığı belirtiliyor.

Eşitlik ilkesi ve yerel yöneticiler arasındaki fark

Teklifte, belde belediye başkanlarının da il ve ilçe belediye başkanları gibi seçilmiş kamu görevlileri olduğu hatırlatılıyor. Vatandaşın oylarıyla göreve gelen belde başkanlarının, yerelde hizmeti planladığı ve yürüttüğü; buna rağmen hususi pasaport hakkından yararlanamamalarının seçilmişler arasında haksız bir ayrım oluşturduğu vurgulanıyor.

Genel gerekçede, Anayasa’nın 10’uncu maddesinde yer alan eşitlik ilkesine atıf yapılıyor. Aynı işi yapan ve aynı şekilde seçilmiş olan yerel yöneticiler arasında ayrım yapılmasının, devlet organlarının bütün işlemlerinde gözetilmesi gereken bu ilkeye aykırı olduğu belirtiliyor. Düzenleme ile, Anayasa’nın öngördüğü eşitlik ve adalet ilkelerinin gözetileceği ifade ediliyor.

Teklif, belde belediye başkanlarının il ve ilçe belediye başkanlarıyla aynı çerçevede değerlendirilmesini ve görevde oldukları süre boyunca hususi pasaport hakkından yararlanmalarını öngörüyor. Böylece, yerel yöneticiler arasında statü ve haklar bakımından uyum sağlanması hedefleniyor.

Uluslararası işbirliği ve vize engeli boyutu

Genel gerekçede yerel yönetimlerin sadece kendi sınırları içinde değil, uluslararası ölçekte de giderek daha aktif hale geldiği vurgulanıyor. Avrupa Konseyi Yerel ve Bölgesel Yönetimler Kongresi, Avrupa Belediyeler ve Bölgeler Konseyi (CEMR), kardeş şehir protokolleri ve Avrupa Birliği yerel işbirliği projeleri gibi çok sayıda uluslararası platformda Türk belediyelerinin rol aldığı hatırlatılıyor.

Bu çerçevede, belde belediyelerinin de bu uluslararası işbirliklerinde daha etkin olmasının arzu edildiği, ancak vize engelleri nedeniyle bunun çoğu zaman mümkün olamadığı ifade ediliyor. Hususi damgalı pasaport hakkının, bu engelleri büyük ölçüde azaltacağı ve yerel yönetimlerin dış ilişkilerde daha aktif rol oynamasını sağlayacağı öne çıkarılıyor.

Teklifin gerekçesi, yerel yöneticilerin uluslararası toplantılara, proje görüşmelerine ve kardeş şehir faaliyetlerine katılımının kolaylaşmasının, hem yerel düzeyde temsil gücünü hem de uluslararası işbirliği kapasitesini artıracağı değerlendirmesini içeriyor. Düzenlemenin, belediyeler arası ilişkilerin geliştirilmesinde ve Türkiye’nin yereldeki görünürlüğünün artmasında destekleyici bir rol üstlenebileceği ifade ediliyor.

Yasa metni ve yürürlük hükümleri

Kanun teklifinin birinci maddesiyle, 5682 sayılı Pasaport Kanununun 14’üncü maddesinin (A) bendine yeni bir fıkra eklenmesi öngörülüyor. Bu fıkraya göre, belde belediye başkanlarına, görev süreleri boyunca ve görevde bulundukları süreyle sınırlı olmak kaydıyla hususi damgalı pasaport verilebilecek. Böylece, hususi pasaport hakkı halihazırda il ve ilçe belediye başkanlarının yanı sıra belde belediye başkanlarını da kapsayacak.

Madde gerekçesinde, hali hazırda il ve ilçe belediye başkanlarına tanınan hususi pasaport hakkından belde belediye başkanlarının yararlanamamasının, seçilmişler arasında haksız bir ayrıma yol açtığı tespiti yineleniyor. Düzenleme ile bu ayrımın giderilmesi ve yerel yönetimlerin uluslararası platformlarda daha etkin temsilinin önünün açılması hedefleniyor.

Teklifin ikinci maddesinde, kanunun yayımı tarihinde yürürlüğe gireceği düzenleniyor. Üçüncü maddede ise kanun hükümlerinin Cumhurbaşkanı tarafından yürütüleceği hüküm altına alınıyor. Böylece, kanun teklifinin kabul edilmesi halinde uygulamanın doğrudan yürürlüğe girmesi ve yürütmenin Cumhurbaşkanlığınca üstlenilmesi öngörülüyor.

Genel gerekçe ve madde gerekçeleri birlikte değerlendirildiğinde, teklifin temel amacının belde belediye başkanlarının da hususi damgalı pasaport hakkından yararlanmasını sağlamak olduğu görülüyor. Düzenlemenin, yerel yöneticiler arasında eşitlik ilkesinin gözetilmesine, temsil adaletinin güçlendirilmesine ve yerel yönetimlerin uluslararası alanda daha görünür hale gelmesine katkı sunması hedefleniyor.

Teklif, şu aşamada İçişleri Komisyonunda görüşülmek üzere komisyon safhasında bulunuyor. Meclis sürecinin tamamlanması halinde, belde belediye başkanlarının görevde oldukları süre boyunca yeşil pasaport kullanabilmelerinin önü açılacak.

Kaynak: TBMM