Getto Turizmi: Yoksulluğun ticarileşmesi mi, Otantik deneyim mi?

Getto turizmi, Rio, Mumbai ve Cape Town’daki gecekondu turlarıyla gündemde. Araştırma, bu turların “otantik deneyim” mi yoksa “yoksulluğun ticarileşmesi” mi olduğunu tartışıyor

Turizm sektöründe giderek daha fazla tartışılan bir olgu var: getto turizmi. Brezilya’nın Rio de Janeiro favelaları, Güney Afrika’nın Cape Town kasabaları ve Hindistan’ın Mumbai gecekondu bölgeleri, son yıllarda dünyanın dört bir yanından gelen turistlerin uğrak noktası oldu. Ancak bu turların etik boyutu, turizmin geleceğine dair önemli soruları gündeme taşıyor.

Kastamonu Üniversitesi’nden Arş. Gör. Özgür Öztürk, İnsan & Toplum dergisinde yayımlanan “Eşitsizlikler Tüketilebilir mi? Yoksulluğun Ticarileşmesi Olarak Getto Turizmi” başlıklı makalesinde bu konuyu derinlemesine inceliyor. Çalışma, tur şirketlerinin web sitelerinde kullandıkları tanıtım dili üzerinden getto turizminin nasıl meşrulaştırıldığını ortaya koyuyor.

Yoksulluğun Turistik Bir Deneyime Dönüşümü

Getto turizmi, tarihsel kökenleri 19. yüzyıl İngiltere’sine dayanan bir olgu. O dönemde aristokratlar ve gazeteciler, yoksul mahallelere ziyaretler düzenleyerek bu yaşamı gözlemliyordu. Bugünse bu ziyaretler, profesyonel turizm paketleriyle küresel bir endüstriye dönüşmüş durumda.

Öztürk’ün analiz ettiği Daytours4u, African Trails ve Reality Tours & Travel gibi firmalar, gecekondu bölgelerini “alternatif turizm destinasyonu” olarak sunuyor. Bu turlar, genellikle “otantik deneyim”, “farkındalık” ve “bölgesel kalkınma” temalarıyla pazarlanıyor.

Otantiklik Söylemi: Yoksulluk Bir Deneyim Haline Geliyor

Tur şirketleri, turistlere “gerçek yaşamı” deneyimleme fırsatı sunduklarını iddia ediyor. Rio’da samba geceleri, Mumbai’de dar sokaklardaki gündelik hayat, Cape Town’da apartheid sonrası mahalleler; “otantik deneyim” olarak paketleniyor.

Araştırmaya göre bu otantiklik söylemi, yoksulluğu egzotik ve farklı bir yaşam biçimi olarak yeniden kurguluyor. Turistler için yoksulluk, tehlikeli ama çekici bir maceraya dönüşüyor.

Farkındalık ve Kalkınma Söylemleri

Firmalar, bu turları yalnızca turistik değil, aynı zamanda sosyal sorumluluk projeleri olarak sunuyor. Turistlerin önyargılarıyla yüzleşeceğini, bölgedeki eğitime ve STK’lara katkı sağlanacağını iddia ediyorlar. Reality Tours örneğinde olduğu gibi, bazı şirketler gelirlerinin %80’ini sosyal projelere aktardıklarını belirtiyor.

Ancak araştırmada, bu söylemlerin eleştirilere açık olduğu vurgulanıyor. Nairobi’de yapılan saha çalışmalarında gecekondu sakinleri, kendilerini “seyirlik nesne” gibi hissettiklerini dile getiriyor. Bu durum, turizmin toplumsal fayda mı yoksa “yoksulluğun ticarileşmesi” mi olduğu tartışmasını güçlendiriyor.

Sosyal Röntgencilik Eleştirisi

Literatürde getto turizmi sıkça “yoksulluk pornosu”, “kara turizm” ve “sosyal röntgencilik” olarak adlandırılıyor. Turistlerin, yoksulluğu gözlemlemekten haz duymaları, bu turların etik sorunlarını gözler önüne seriyor.

Öztürk, bu turizm biçiminin, toplumsal eşitsizliklerin üzerini örten bir meşrulaştırma mekanizmasına dönüştüğünü belirtiyor. Yoksulluk, çözülmesi gereken bir sorun olmaktan çıkarılıp, tüketilecek bir deneyim haline getiriliyor.

Çelişkili Bir Turizm Biçimi

Araştırma, getto turizminin hem toplumsal fayda hem de ciddi etik sorunlar barındırdığını ortaya koyuyor. Bir yandan “otantik deneyim” ve “farkındalık” iddiası, diğer yandan “yoksulluğun ticarileşmesi” gerçeği, bu turları turizm sektörünün en tartışmalı alanlarından biri haline getiriyor.

Getto turizmi, gelecekte daha da yaygınlaşabilir. Ancak asıl soru şu: Turizm, yoksulluğu görünür kılarak çözüm mü sunacak, yoksa yoksulluğu bir seyirlik tüketim nesnesine mi dönüştürecek?

Kaynak: İnsan & Toplum dergisi