İstismarcı yönetim ile tükenmişlik ilişkisi doğrulandı

İstismarcı yönetim algısı ile tükenmişlik ve işten ayrılma niyeti arasında konaklama sektöründe düşük düzeyde pozitif ilişki saptandı. Bulgular Ankara örneklemiyle elde edildi

İstismarcı yönetim algısı, konaklama sektöründe tükenmişlik ve işten ayrılma niyetiyle ilişkilendirildi. Ankara’daki 4 ve 5 yıldızlı otellerde çalışan 462 işgörenle yürütülen çalışmada, istismarcı yönetim ile tükenmişlik alt boyutları ve işten ayrılma niyeti arasında düşük düzeyde pozitif doğrusal ilişkiler belirlendi. Araştırmanın bulguları, H1 ve H2 hipotezlerinin kabul edildiğini gösterdi.

Araştırmanın evreni Ankara’daki 4 ve 5 yıldızlı konaklama işletmelerinde çalışan işgörenlerden oluştu. Şehirde 15 beş yıldızlı ve 42 dört yıldızlı otel temel alındı. Örneklem büyüklüğü, %±5 güven aralığı ve 1,96 Z değeri esas alınarak 384 olarak belirlendi, saha uygulamasıyla 462 kişiye ulaşıldı. Veriler Nisan 2020 ile Mart 2021 arasında, anket tekniğiyle yüz yüze görüşmelerle toplandı.

Katılımcıların demografik dağılımı dengeli bir tablo sundu. Cinsiyette erkekler, medeni durumda bekârlar ve yaşta 27–44 aralığı öne çıktı. Eğitim düzeyinde önlisans mezunlarının ağırlığı dikkat çekti. Departman dağılımlarında yiyecek içecek, muhasebe ve insan kaynakları belirginleşti. Çalışma süresinde 5–8 yıl aralığı en yüksek payı aldı.

Ölçek ve analiz yaklaşımı

Anketin ilk bölümünde demografik ve iş özellikleri yer aldı. İkinci bölümde istismarcı yönetim algısı, üçüncü bölümde tükenmişlik ve işten ayrılma niyeti ölçümleri uygulandı. Aralıklı ölçekler 5’li Likert biçiminde tasarlandı. Parametrik test koşulları çarpıklık ve basıklık değerleriyle doğrulandı. Hipotez testlerinde Pearson korelasyon analizleri kullanıldı.

İstismarcı yönetim algısı ölçeğinde tek faktörlü bir yapı elde edildi. Varyans açıklama oranı %87,931, toplam güvenilirlik katsayısı 0,868 olarak raporlandı. Ölçek ifadelerinde, “başkasına olan hıncını benden çıkarır”, “başkalarının önünde aşağılar” ve “işteki çabalarımı takdir etmez” gibi yargılar daha yüksek ortalamalarla öne çıktı.

Tükenmişlik ve işten ayrılma niyeti bulguları

Tükenmişlik ölçeğinde üç alt boyut tanımlandı: azalan kişisel başarı, duygusal tükenme ve duyarsızlaşma. Toplam varyans açıklama oranı %69,317, güvenilirlik katsayısı 0,943 olarak bulundu. Duygusal tükenme ve duyarsızlaşma ifadeleri katılımcıların deneyimlerini ayrıntılandırdı. Azalan kişisel başarı boyutunda “kayda değer başarı elde ettim” ve “işimin beni kısıtladığını hissediyorum” gibi ifadeler dikkat çekti.

İşten ayrılma niyeti ölçeği tek boyutta toplandı. Varyans açıklama oranı %58,401, güvenilirlik katsayısı 0,857 olarak açıklandı. “Başka bir iş bulursam ayrılmayı düşünüyorum” ifadesi en yüksek ortalamayı aldı. Bu durum, niyet düzeyindeki dalgalanmaların ölçekte belirginleştiğini gösterdi.

Korelasyon katsayıları ve hipotezler

Korelasyon analizine göre istismarcı yönetim ile tükenmişlik arasında r=0,257 düzeyinde düşük pozitif ilişki saptandı. Duygusal tükenme alt boyutuyla r=0,284; kişisel başarıyla r=0,179; duyarsızlaşmayla r=0,192 değerleri elde edildi. İstismarcı yönetim ile işten ayrılma niyeti arasındaki ilişki r=0,205 düzeyinde oldu. Tüm ilişkiler 0,01 anlamlılık düzeyinde raporlandı. Bu sonuçlarla H1 ve alt hipotezleri H1a, H1b, H1c ile H2 hipotezi kabul edildi.

Araştırma, istismarcı yönetim uygulamalarının algılandığı işyerlerinde tükenmişlik göstergelerinin ve ayrılma niyeti düzeylerinin yükseldiğine işaret eden bir tablo sundu. Ölçeklerin örneklem üzerinde gösterdiği güvenilirlik ve faktör yapıları, bulguların metodolojik dayanağını güçlendirdi. Demografik ve departman dağılımları ise ilişkilerin değerlendirildiği bağlamı netleştirdi.

Elde edilen sonuçlar, konaklama işletmelerinde yönetim pratiklerinin işgören deneyimiyle eşzamanlı olarak izlenmesi gereğine dikkat çekti. Bulguların düşük düzeyde ancak tutarlı ilişkilere işaret etmesi, yönetsel davranışların işgören tutum ve niyetleri üzerindeki etkisini görünür kıldı. Araştırma, Ankara örneklemi ve seçilen dönem kapsamında, ölçek temelli bir okuma sunarak sektörün insan kaynağı yönetimi tartışmalarına veri temelli katkı sağladı.

Kaynak: Türk Turizm Araştırmaları Dergisi 2024, 8(3): 190-204.