Şamanist Türklerde gastronomi kültürü ve günümüzdeki yansımaları

Bingöl Üniversitesi’nden Didem Uzun ve Balıkesir Üniversitesi’nden Prof. Dr. Şimal Yakut Aymankuy’un araştırmasına göre, Şamanist Türklerde doğum, evlilik ve ölüm dönemlerinde gerçekleştirilen yiyecek-içecek ritüelleri günümüz Anadolu kültüründe hâlen izlerini taşıyor.

**Türk mitolojisinde yiyecek ve içecek kültürü**

Şamanist Türklerin doğum, evlilik ve ölüm törenlerindeki yiyecek-içecek ritüelleri araştırıldı. Çalışma, bu geleneklerin günümüzde Anadolu’da hâlâ yaşadığını ortaya koyuyor.

Şamanist Türklerin Yiyecek-İçecek Ritüelleri İncelendi

Bingöl Üniversitesi’nden Didem Uzun ve Balıkesir Üniversitesi’nden Prof. Dr. Şimal Yakut Aymankuy tarafından yapılan araştırma, Şamanist Türklerin doğum, evlilik ve ölüm dönemlerinde uygulanan yiyecek-içecek ritüellerini ve bu ritüellerin günümüzdeki yansımalarını ortaya koydu. Çalışma, Toleho Dergisi’nin 2024 yılı sayısında yayımlandı.

Araştırmaya göre, Şamanizm’de doğum, evlilik ve ölüm gibi geçiş dönemlerinde yiyecek ve içecekler sadece beslenme aracı değil; aynı zamanda korunma, bereket ve kutsama unsurları olarak da kullanıldı.

Doğumda Besinlerle Korunma ve Bereket Arayışı

Çalışma, doğum öncesi ve sonrası kadınların çeşitli ritüellerle doğurganlık ve sağlığı korumaya çalıştığını gösteriyor. Loğusa şerbeti, günümüzde hâlen uygulanan geleneklerden biri olup, kökeni Şamanist inançlara dayanıyor. Ayrıca kırklama geleneği, kırmızı içecekler ve bu dönemde yapılan ikramların da Şamanizm’in izlerini taşıdığı belirtildi.

Evlilikte Saçı Geleneği ve Düğün Yemekleri

Evlilik törenlerinde ise gelin başına buğday, şeker ve çeşitli yiyeceklerin saçılması; atalar ruhuna kabul edilme amacını taşıyordu. Bu gelenek, günümüzde Anadolu düğünlerinde “saçı” olarak sürüyor. Çalışma ayrıca, Altay Türklerinde “köçö” adlı yemekle başlayan düğün sofrasının Anadolu’da “keşkek”e dönüştüğünü ortaya koyuyor.

Ölümde Atalara Yemek Sunma Geleneği

Ölüm törenlerinde yiyecek ve içecekler önemli bir yer tutuyordu. Şamanist Türkler, ölen kişinin ruhunu memnun etmek için et, süt, kımız ve çeşitli yiyecekler sunuyordu. Araştırmaya göre bu gelenek, günümüzde Anadolu’da “ölü aşı”, “kırk yemeği” veya “can helvası” gibi isimlerle devam ediyor.

Günümüze Yansımalar

Araştırmacılar, Şamanizm’den gelen birçok yiyecek-içecek ritüelinin bugün Anadolu kültüründe İslami pratiklerle harmanlanarak sürdüğünü vurguluyor. Doğumda loğusa şerbeti, evlilikte saçı ve düğün yemekleri, ölümde mevlit ve ölü aşı gibi uygulamalar bu kültürel sürekliliğin örnekleri arasında gösteriliyor.

Kaynak: Journal of Tourism, Leisure and Hospitality