TİKA Sayıştay raporu Meclis’e taşındı

TİKA Sayıştay raporu bulguları için Gergerlioğlu Meclis’te soru verdi. Gelir bağımlılığı, harcama gerçekleşmesi, cari transferler ve iç kontrol başlıkları hakkında yanıt istendi.

TİKA Sayıştay bulguları, Kocaeli Milletvekili Ömer Faruk Gergerlioğlu’nun verdiği yazılı soru önergesiyle Türkiye Büyük Millet Meclisi gündemine taşındı. 28’inci Dönem 4’üncü Yasama Yılı’nda, 7 / 35623 esas numarasıyla 21 Ekim 2025 tarihinde Başkanlığa ulaşan önerge, Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy’un yanıtlaması istemiyle verildi. Son durumda 15 günlük cevaplanma sürecinin devam ettiği belirtildi.

Önergede, Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı’nın 2018’den bu yana Bakanlığa bağlı olduğu hatırlatıldı. 2023 mali tabloları ve 2024 tarihli Sayıştay düzenlilik denetimi bulgularına atıf yapılarak, kurumda şeffaflık, kaynak etkinliği ve iç denetim bakımından sorunlar bulunduğu ifade edildi.

Gelir yapısı ve harcama gerçekleşmesi

Metinde, 2023’te gelirlerin yaklaşık yüzde 97’sinin “bağış ve yardımlar” kaleminden oluştuğu, bunun fiilen Hazine transferlerine yüksek bağımlılığa işaret ettiği kaydedildi. Kurumsal öz gelirlerin yok denecek düzeyde olduğu vurgulandı.

Harcama tarafında ise 2023 yılı için nihai ödeneğin 2.194.515.211,73 TL olduğu, gerçekleşmenin yüzde 63,73’te kaldığı ve yaklaşık 800 milyon TL’nin kullanılamadığı aktarıldı. Bu durumun planlama ve uygulama kapasitesinde sorunlara işaret ettiği ifade edildi.

Cari transferler ve saydamlık iddiaları

Önergede, toplam gider içinde cari transferlerin payının yüzde 68,88 olduğu ve yaklaşık 893 milyon TL’nin dış aktarıma konu edildiği belirtildi. Hangi ülke veya kuruluşa, hangi ölçütle ne kadar kaynak aktarıldığına ilişkin kamuya açık bir bilgilendirme yapılmadığına dikkat çekildi.

Ayrıca 2023 bilançosunda duran varlık toplamının 739 milyon TL olduğu, bunun önemli kısmının bina ve taşıt kalemlerinde toplandığı bilgisi verildi. Yardım ve proje yerine kurumsal altyapıya ağırlık verildiğine işaret eden bu dağılımın gerekçeleri soruldu.

Faaliyet fazlası ve sınıflama hatası

Önergeye göre 2023 faaliyet sonucu 623.650.704 TL fazla verdi. İnsani krizlerin derinleştiği bir yılda yardım kurumunun yüksek bütçe fazlası vermesinin kaynak kullanımına dair soru işaretleri doğurduğu ifade edildi.

Sayıştay tespitleri arasında yer alan usulsüz sınıflamaya da değinildi. Buna göre yurtdışı geçici görev harcırahlarının ilgili ekonomik kod yerine “yurt dışına transferler” tertibinden ödendiği, bunun mali istatistiklerde hataya yol açtığı ve yaklaşık 14,9 milyon TL’lik bir tutarı kapsadığı bildirildi.

İç kontrol ve denetim başlıkları

Metinde, iç kontrol sisteminin “kısmen kurulmuş” olduğu, risk eylem planı, risk matrisi ve izleme mekanizmalarının tamamlanmadığı ifade edildi. İç denetçi kadrosu iki iken yalnızca bir denetçinin görev yaptığı, ayrıca müstakil bir BT birimi ve BT stratejisinin bulunmadığı belirtildi.

Bu tablo, Hazine’ye yüksek bağımlılık, harcama gerçekleşmelerinde düşüklük, cari transferlerde saydamlık boşluğu ve iç kontrol yetersizliği başlıklarında kurumsal risklere işaret eden bir çerçeve olarak sunuldu. Kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli kullanımında açıklık ve hesap verebilirliğin gerekliliği vurgulandı.

Yöneltilen soruların çerçevesi

Gergerlioğlu, 2025 ve izleyen yıllarda öz gelir kapasitesini artırmaya yönelik somut plan ve performans hedeflerinin olup olmadığını sordu. Kullanılamayan yaklaşık 800 milyon TL’nin gerekçesi, iptal veya ertelenen projelerin listesi ve tutar bazlı bilgileri talep etti.

Cari transferler için ülke, proje, karşı taraf, tutar, amaç ve seçim kriterleri bazında ayrıntılı dökümün paylaşılmasını istedi. Önceliklendirme metodolojisinin nasıl kurulduğu, ihtiyaç analizleri ve kriz göstergelerinin ağırlıkları ile kriz bölgelerine yapılan aktarımların proje ve tutar bazlı açıklanmasını talep etti.

Yatırım, fazlalık ve BT süreçleri

Duran varlık yatırımlarının verimlilik ve etki kriterlerine göre gerekçelendirilmesini isteyen önerge, aynı fonların doğrudan yardım ve projelere yönlendirilmesinin önündeki engelleri sordu. 2024–2026 için idari yatırım tavanı olup olmadığına ilişkin bilgi talep edildi.

Faaliyet fazlasının hangi tarihlerde, hangi projelere ve ne tür harcamalarla yönlendirileceğine dair kurul kararları ile planların olup olmadığı soruldu. Yurtdışı geçici görev harcırahlarının sınıflandırma uygulamasında sorumlular hakkında idari işlem yapılıp yapılmadığı ve 2024 itibarıyla düzeltici önleyici süreçlerin neler olduğu istendi.

Kurumsal kapasite, veri açıklığı ve tedarik

Önergede risk çevrimi, risk iştahı, risk matrisi, Risk Eylem Planı ve yıllık izleme raporlarının aşaması ve kamuoyuna açılma takvimi soruldu. İç denetim kadrosundaki eksikliğin nedenleri, 2025–2026 yıllarında birimin güçlendirilmesine yönelik istihdam planı ve yıllık denetim planının kapsamı istendi.

BT stratejisi ve kişisel verilerin korunması kapsamında atılan adımların yanı sıra, kurum içi ve yurt dışı ofislerle veri güvenliği ve iş sürekliliğinin nasıl sağlandığına ilişkin bilgiler talep edildi. Personel sayısı, merkez ve yurtdışı dağılımı, liyakat esaslı atama ölçütleri ile sözleşmeli ve yerel istihdam süreçlerine ilişkin şeffaf veriler istendi.

Proje etkisi, açık veri ve ülke seçimi

Tamamlanan projelerde bağımsız etki değerlendirmesi yapılıp yapılmadığı, göstergeler temelinde ilk 20 projenin etki skorlarının ve öğrenilen derslerin paylaşılması talep edildi. 2023 ve 2024’e ilişkin ülke, proje ve kurum bazlı açık veri seti yayımlama taahhüdü istenerek, veri alanlarının proje adı, bütçe, tedarik yöntemi, yüklenici veya ortak ve izleme değerlendirme raporlarını da içermesi gerektiği vurgulandı.

Sermaye giderlerinde gerçekleşme oranının yüzde 9,75’te kalmasının gerekçeleri, iptal veya erteleme yapılan yatırımlar ve 2024’teki durum soruldu. Program Koordinasyon Ofisleri aracılığıyla yürütülen tedariklerde yerel piyasa kullanım oranı, bu oranı yükseltmeye yönelik politika ve hedefler ile hedef ülke seçim kriterlerinin nicel ağırlıkları talep edildi.

Önerge, TİKA’nın gelir bağımlılığı, harcama gerçekleşmesi, cari transferler, iç kontrol ve BT kapasitesi gibi başlıklarda ayrıntılı açıklama talep ediyor. 15 günlük yasal sürecin tamamlanmasının ardından Bakanlık tarafından verilecek yanıtın, kurumun yönetişim ve şeffaflık uygulamalarına ilişkin çerçeveyi netleştirmesi bekleniyor.

Kaynak: TBMM